تجهیزات مرغداری

تجهیزات مرغداری : مرغ از دیرباز تا کنون موردتوجه بسیاری از افراد بوده و در بیشتر مهمانیها گوشت آن به‌عنوان یک غذای مجلسی استفاده میشد، امروزه به دلیل اینکه گوشت قرمز قیمت بالایی دارد، بیشتر خانوارها برای تأمین نیازهای پروتئین خود، مصرف گوشت مرغ را در اولویت قرار میدهند، رشد سریع مرغ از دیگر دلایل محبوبیت گوشت مرغ به گوشت قرمز است.

با توجه به اینکه اهمیت گوشت مرغ روز به ‌روز رو به افزایش است، راه اندازی یک مرغداری میتواند تجارتی پرسود باشد؛ در این مقاله قصد داریم به راهاندازی یک مرغداری و تمامی تجهیزات لازم برای آن بهطور کامل بپردازیم.

مرغداری صنعتی

اگر مرغداریها به سمت صنعتی‌ شدن پیش بروند و یا یک مرغداری صنعتی تمام اتوماتیک راهاندازی کنند، میتوانند ظرفیت تولید بیشتری برای پرورش مرغ داشته و همچنین هزینههای جاری مرغداری را کاهش دهند؛ تجهیزات مرغداری صنعتی اتوماتیک میتواند شامل موارد سیستم جمع‌آوری اتوماتیک تخم‌مرغها، سیستم تمیزکردن کود اتوماتیک، سیستم تغذیه خودکار، آبخوری اتوماتیک، آسیابدان اتوماتیک، سیستم دمای محیط، سیستم تهویه سالن و بالشتک خنککننده باشد.

مرغداری صنعتی و اتوماتیک مزایای زیادی دارد، بهعنوان مثال صاحب مرغداری میتواند از طریق تلفن همراه از راه دور تمام امور را مدیریت نماید، برخی از سالنهای مرغداری اتوماتیک دارای امکانات ویژهای هستند بهصورتی که دستگاهها به سنسورهایی مجهزند که صاحبان مرغداریها میتوانند یک بررسی ۳ بعدی از سالن مرغداری خود داشته باشند.

مرغداری سنتی

روش مرسوم مرغداری در ایران روش سنتی میباشد که از گذشته تا کنون موردتوجه بسیاری از افراد مخصوصاً در روستاها بوده است، در این روش بیشتر امور سالن مرغداری توسط سرپرست و کارگران مرغداری صورت میگیرد، این روش به جز هزینهای که دارد، تجهیزات مرغداری زیادی نیاز دارد و وقت زیادی را نیز خواهد گرفت و امور دقیق و سریع انجام نمیپذیرد.

لوازم موردنیاز برای راهاندازی مرغداری

برای راهاندازی مرغداری نیاز به امکانات، تجهیزات و تأسیسات مخصوصی داریم که در این بخش به بررسی مختصری از آنها خواهیم پرداخت.

ساختمان‌ها و تأسیسات و تجهیزات مرغداری ضروری عبارت‌اند از:

سالن: جهت جوجه ریزی و پرورش و نگهداری مرغ

انبار: برای نگهداری دان، دارو، واکسن، مکمل‌ها، لوازم و تجهیزات مرغداری مورد نیاز

سیستم تهویه مناسب

سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی مناسب

منابع تأمین آب: حفر چاه، منبع، لوله‌کشی

ساختمان اداری

ساختمان سرایداری

رخت‌کن و سرویس بهداشتی

حوضچه‌های ضدعفونی

محل استقرار کوره لاشه‌سوزی و کود خشک‌کن

اتاق کالبدشکافی

موتورخانه

منبع سوخت

ابزارآلات و ماشین‌ها نیز از مهم‌ترین عناصر راه‌اندازی یک مرغداری صنعتی هستند، برخی از این ابزارها عبارت‌اند از:

آسیاب جهت خردکردن دانها

میکسر جهت مخلوط کردن ترکیبات مورد نیاز دان

وسایل سرمایشی و گرمایشی برای کنترل دما

آب‌خوری و دان‌خوری‌های اتوماتیک

قفس

دستگاه مرغ مادر مصنوعی

بستر مرغداری

آشیانه

اتوماسیون مرغداری

معنی لغوی اتوماسیون دستوردادن خودکار یا مکانیزمی است که توسط خود دستگاه روبه‌ جلو میرود، ریشه اصلی این کلمه در کلمات یونانی Auto و Matos بوده که Auto به معنای خود و Matos به معنای حرکت میباشد.

هدف از اتوماسیون سیستم مرغداری کنترل بهینه و اتوماتیک سالن مرغداری و تجهیزات آن است، به طوری که مصرف انرژی کاهش پیدا کرده و روند رشد مرغ ها افزایش یابد، در این سیستم میتوان با اندازه گیری دما و رطوبت سالن و پردازش این مقادیر، بهترین شرایط محیطی را برای مرغ ها فراهم کرد.

توسط سیستم اتوماسیون مرغداری، نور سالن جهت ایجاد روز و شب مصنوعی و کنترل دانخوری و آب خوری مرغ ها حاصل شده و در صورت نیاز آلارم ها و یا وضعیت سالن را گزارش میکند، سیستم کنترل هوشمند مرغداری میتواند با توجه به مقادیر اندازهگیری شده، اطلاعات لازم را از طریق اینترنت بر روی موبایل و یا کامپیوتر در اختیار سرپرستان قرار دهد.

پارامترهایی که توسط سیستم اتوماسیون مرغداریها قابل‌کنترل هستند، عبارتاند از:

دما و رطوبت بیرون از سالن

دمای چند نقطه

رطوبت سالن

دی‌اکسیدکربن

آمونیاک

فشار هوا

وزن مرغها

میزان گردوغبار سالن

سرعت باد

میزان آب مصرفی

تجهیزاتی که توسط سیستم اتوماسیون مرغداریها قابل‌کنترل هستند، عبارتاند از:

آژیر

هیترها

دریچه تهویه هوای اینلت

پمپ آب خنککننده

هواکشها یا فنهای تونلی

لامپها

مه پاش

پدکولینگ

روشنایی هیترها

مزایای اتوماسیون مرغداری:

کاهش مصرف انرژی و سوخت

تعمیر و نگهداری آسان تمامی تجهیزات مرغداری

طراحی و ساخت تجهیزات مناسب با استانداردهای مرغداری

افزایش کیفیت تولید

کاهش تردد کارگران به داخل سالنها و در پی آن جلوگیری از انتقال ویروس انسان به مرغها

امنیت و قابلیت اطمینان بالای تجهیزات

کاهش خطای انسانی

افزایش راندمان و سود دهی

کاهش تلفات در مرغداری

گرمایش مرغداری

شرایطی که مرغها در آن نگهداری میشوند، مستقیماً بر سلامت آنها تأثیر خواهد گذاشت، کیفیت هوا، غذا، آب، تهویه و گرمایش از عوامل مؤثر بر سرعت رشد طیور هستند بنابراین داشتن یک سیستم حرارتی مناسب مرغها را سالم نگه میدارد.

در مرغداری ها برای روزهای سرد، باید یک سیستم گرمایش مناسب وجود داشته باشد، امروزه روشهای نوین و پربازدهای برای این منظور استفاده میشود:

جت هیتر: جت هیتر یکی از متداولترین روشها تأمین گرمایش مرغداری های کوچک است، دو نوع دودکش دار و بدون دودکش از جت هیترها در بازار موجود است، استفاده از مدل دودکش دار جت هیتر گرمای تولید شده را طریق دودکش به بیرون منتقل خواهد کرد اما میزان آلایندگی بسیار کمی دارد، در نقطه مقابل استفاده از مدل بدون دودکش جت هیتر راندمان گرمایی بالایی خواهد داشت اما استفاده از تهویه در کنار این مدل ضروری است.

کوره هوای گرم: هیترهای کوره هوای گرم یکی دیگر از سیستمهای گرمایشی است که برای سالن های مرغداری قابل‌استفاده است، نحوه کار این هیترها به این صورت است که گرمای تولید شده توسط فن های دمنده داخل سالن را گرم میکنند، این نوع هیترهای گرمایشی با وجود اینکه وزن زیادی دارند، برای سالن های کوچک مناسب هستند و راندمان آنها نیز بهتر از سیستمهای سنتی است.

هیتر تابشی: این روش گرمایش گرما را به شکل انرژی تابشی به اجسام و مرغ ها انتقال میدهد، در این مدل گرمایش، هدر رفت انرژی بسیار کمی داشته و همانند مادر مصنوعی برای جوجهها عمل خواهد کرد.

انواع دانخوری و آبخوری

دانخوریها که بیشترین هزینههای یک مرغداری را تشکیل میدهند، شامل دو گروه دانخوریهای دستی و دانخوریهای اتوماتیک میباشند که در ادامه به توضیح آنها خواهیم پرداخت.

دانخوریهای دستی: دانخوریهای دستی توسط نیروی انسانی پر از دان شده و با توجه به ظاهرشان به دو دسته زیر تقسیم بندی میشوند:

دانخوری ناودانی: شکل ظاهری این دانخوریها مانند ناودانی است که افقی و با پایه روی زمین قرار گرفته است، طول آن در حدود ۱۰۰ سانتیمتر بوده و عرض و عمق آن متفاوت خواهد بود، جنس این دانخوریها معمولاً از آهن گالوانیزه است.

دانخوری سطلی: این نوع دانخوری شامل یک مخزن استوانهای شکل که روی یک بشقاب قرار گرفته میباشد، بین بشقاب و استوانه فاصلهای برای خروج دان از مخزن و ریختن آن در بشقاب نیز تعبیه شده است؛ دانخوریهای سطلی باتوجه به سن پرندهها در ارتفاع مناسبی از کف نصب میشوند، جنس این دانخوریها از آهن گالوانیزه یا پلاستیک است.

دانخوریهای اتوماتیک: دانخوریهای اتوماتیک مانند دانخوری های ناودانی یا سطلی طراحی و ساخته میشوند با این تفاوت که این دانخوریها خودکار پر میشوند، انواع دانخوریهای اتوماتیک شامل موارد زیر است:

دانخوری ناودانی زنجیرهای : در این دانخوریها، دان از مخزن اصلی توسط زنجیر به داخل کانالهای ناودانیشکل حمل شده و پس از چرخش و گذر از سالن دوباره به مخزن اصلی میرسد، ایراد این دانخوری در انتخاب مواد خوراکی توسط خود مرغ در ابتدای مسیر ورود خوراک است که این عیب با استفاده از خوراک پلت شده رفع میگردد.

دانخوری بشقابی خودکار: این دانخوریها ویژه پرورش روی بستر است، در این دانخوریها دان توسط حلزونی یا زنجیر به داخل لولههایی در سالن منتقل میشود، در فواصل مشخصی از این لوله انتقالدهنده خوراک، سوراخهایی تعبیه شده که در زیر آن بشقاب نصب میشود، پس از پر شدن بشقابها ریزش خوراک بهصورت خودکار قطع میگردد، این نوع دانخوریها معمولاً از سقف آویزان میشوند.

دانخوری واگنی: در این مدل دانخوریها، برای پرکردن ناودانها به‌جای زنجیر از یک واگن شامل دان که روی ریل در حرکت است، استفاده میشود و در انتهای واگن لولهای برای ریزش دان به داخل ناودان‌ها قرار گرفته است، این روش بیشتر در قفس کارایی دارد.

دانخوری میلهای: تمامی اجزای این مدل از دانخوریها شبیه دانخوریهای بشقابی خودکار است با این تفاوت که لوله حمل دانها در ارتفاع بالایی نصب شده و دان توسط یک لوله به سطلهای دانخوری ریخته میشوند.

بعد از بررسی انواع تجهیزات مرغداری و دانخوریها نوبت به بررسی مدلهای مختلف آبخوری میرسد؛ فرقی ندارد که از کدام نوع آبخوری استفاده کنید، مهم این است که آبخوری شما تمیز و بهداشتی بوده و درجه استاندارد آن که حدود ۲۰ درجه سانتیگراد است، حتماً رعایت شود؛ در ادامه میخواهیم به انواع مدلهای آبخوری مرغداری بپردازیم:

آبخوریهای اتوماتیک قطرهای (نیپل)

این سیستم بهصورت گسترده در قفسهای اتوماتیک مورداستفاده قرار میگیرد، سیستم آبخوری اتوماتیک قطرهای کاملاً بهداشتی بوده و احتیاج به ضد عفونی های پی‌ در پی ندارد، این سیستم از نظر صرفه جویی در مصرف آب بسیار مناسب است؛ در سیستم آب خوری اتوماتیک قطره ای جریان آب از لولهگذشته و در فواصل معین کنار هر قفس سوپاپ هایی تعبیه شده است تا آب به ‌صورت قطره چکانی از این سوپاپها خارج شود، مرغها پیوسته به این سوپاپها نوک خواهند زد، بنابر این سبب میشوند که آب از دهانه سوپاپ به پایین جاری شود، این نوع آب خوری برای جوجه ها قبل از سن یک هفتگی قابل ‌استفاده نیست.

آبخوریهای اتوماتیک فنجانی

این مدل از آب خوری ها، آبخوری های کوچکی هستند که با توجه به روشی که آب در داخل آن ها وارد میشود، به مدل های زیر تقسیم میشوند:

نوع معلق : یک فنجان بزرگ به انتها ی لوله عمودی یا لوله خرطومی وصل شده است که این فنجان بزرگ در داخل فنجان سوپاپی قرار دارد، بر اساس وزن آب داخل فنجان باز و بسته خواهد شد.

نوع ماشهای : اصولاً فنجان ها در قسمت بالای لوله افقی در امتداد آشیانه قرار دارند و سوپاپی در قسمت پایین فنجان قرار گرفته است، این فنجان توسط ماشه ای باز و بسته میشود که این ماشه توسط خود مرغ عمل میکند، فنجان این مدل آب خوری کوچک است.

آب خوریهای اتوماتیک سیفونی (زنگوله ای – آویز)

این نوع آب خوری ها از یک بخش مدور و یک بشقاب تشکیل شدهاند، جنس آنها غالباً از پلاستیک بوده و دارای دستگاه تنظیم هستند، با کاهش جریان آب به دلیل کم شدن وزن، فنر متصل به آن بالا رفته و شیر تنظیم باز میشود ، هنگامی که میزان آب به حد معینی رسید، به دلیل سنگین‌ شدن آب خوری ، فنر به پایین کشیده شده و شیر تنظیم بسته میشود ، بنابراین همیشه آب تمیز و خنک در اختیار مرغها قرار میگیرد.

آب خوری های دستی کله ‌قندی

آب خوری های دستی کله ‌قندی بیشتر برای جوجه های جوان استفاده می شود و کلیه عملیات پر و خالی ‌کردن ، شستشو و ضد عفونی آنها توسط کارگران انجام میشود، اغلب داخل حصار و اطراف مادر مصنوعی، تعدادی آبخوری از این نوع قرار داده میشود.

آبخوری های دستی ناودانی

این آب خوری ها بیشتر در سیستم پرورش مرغ های تخم گذار در قفس استفاده میشود ، جنس این آب خوری از آهن سفید ، آلومینیوم یا پلاستیک بوده و به تانکر آب یا سیستم لولهکشی متصل است، در آب خوری های کله قندی آب تازه همیشه به طور ملایم جریان دارد و آب اضافی از دریچهای سرازیر میشود.

قفس مرغ تخمگذار و گوشتی

در دنیای امروز به دلیل خواص زیادی که تخم مرغ دارد جزو اصلی ترین منابع تأمین پروتئین است، بهترین شیوه برای پرورش مرغ های تخم گذار و تولید تخم مرغ، روش پرورش در قفس است، قفس مرغ تخمگذار در انواع زیر در بازار موجود است:

قفس مرغ تخمگذار منبری یا پلکانی

قفس مرغ تخمگذار منبری فضای زیادی را اشغال میکند اما هزینه کمی دارد، بنابراین از این نوع قفس بیشتر در سالن های کوچک استفاده میشود، نصب و راه اندازی قفس منبری یا پلکانی آسان بوده و قابل شستشو هستند.

قفس باتری

قفس مرغ تخمگذار باتری در دو نوع قفس باتری ساده و قفس باتری تمام اتوماتیک موجود است، قفس باتری ساده مانند قفس پلکانی قیمت کم و نصب و راهاندازی آسان دارد، در این مدل از قفسها جمع آوری کود بهصورت دستی انجام میشود.

قفس های باتری اتوماتیک از نوع مدرن بوده و مزایای بیشتری نسبت به انواع ساده آن دارند، هزینه این مدل قفس ها زیاد بوده و استفاده بهینه ای از فضا میکنند، عموماً در این نوع از قفس ها انتقال دان ها ، جمع آوری تخم‌ مرغ و کود به صورت اتوماتیک انجام میشود.

آشیانه تخمگذاری

مرغ ها به طور غریزی برای تخمگذاری نیاز به انتخاب محل خاصی دارند، بنابراین برای کاهش شکستگی تخم‌ مرغ و پاکیزگی پوسته آن نیاز است که یک هفته قبل از شروع تخمگذاری به قرار دادن لانه تخمگذاری در محل مناسب اقدام گردد، لانه مرغ تخمگذار یکی از اصلی ترین تجهیزات مرغداری بوده و به ‌ازای هر ۵ تا ۸ مرغ تخمگذار یک لانه تخمگذاری در ابعاد ۳۰*۲۵ سانتیمتر نیاز است، این لانهها را بهتر است با ورق گالوانیزه و شیبدار ساخت.

تهویه مرغداری

یکی دیگر از قسمتهای اصلی سالنهای مرغداری، سیستم تهویه میباشد، در واقع استفاده از سیستم تهویه در مرغداری امری واجب و ضروری است، عدم استفاده از تهویه در مرغداری حتی برای چند ساعت تبعات جبران‌ ناپذیری داشته و تأثیر بدی بر مرغها میگذارد و باعث تلف شدن آنها میشود، کنترل عوامل محیطی مانند رطوبت، دما، اکسیژن و دی ‌اکسید کربن در زمینه پرورش طیور چه در مرغداریهای سنتی و چه در مرغداریهای صنعتی بسیار اهمیت دارد، در این قسمت به توضیح انواع سیستمهای تهویه مورد استفاده در مرغداریها پرداختهایم.

دریچه اینلت : کیفیت تهویه سالن مرغداری از عوامل تأثیر گذار در میزان بهره وری و افزایش میزان تولید است، کنترل هوای داخل سالن مرغداری از طریق تجهیزات مدرن باعث کاهش تلفات انرژی و افزایش میزان تولید میشود، استفاده از دریچه تهویه هوای اینلت یا دریچه هوای ورودی قابل تنظیم جزو مدرن ترین و به‌روز ترین روشها برای یک پارچه کردن دمای داخل سالن مرغداری و تهویه آن است، این پنجرهها قابلیت تنظیم ورود هوا را داشته و به دلیل اختلاف فشار هوای داخل سالن مرغداری و فضای بیرون آن به سیستم تهویه فشار منفی نیز مشهور است، با توجه به اثرات مثبت این دریچه در سیستم تهویه مرغداری و مزایای آن نسبت به روش‌های تهویه سنتی ، به سبک مرسوم تهویه مرغداریها تبدیل شده است.

فن تهویه : همانطور که گفتیم از عوامل مؤثر در میزان رشد مرغ ها عبارت ‌اند از تهویه مناسب سالن مرغداری، تأمین رطوبت سالن، استفاده از برنامه غذایی مناسب و تأمین نور؛ اصلی ترین و ضروری ترین نیاز مرغ ها برای رشد، وجود هوای مناسب و تهویه برای تنفس میباشد که این عمل توسط فن تهویه قابل انجام است.

مه پاش : مه پاش مرغداری با گسترش مرغداری های صنعتی توانسته جایگاه ویژه ای به دست آورد، بطور تقریبی سیستم مه پاش ۱۷ سال است که وارد ایران شده و در زمینه های مختلف از آن بهره برده اند، این محصول انواع مختلفی دارد که هر کدام از آنها با توجه به قابلیت و ویژگی های خاصی که دارند مورد استفاده قرار میگیرند، نمونه های اولیه مه پاش با توجه به مکانیسمی که داشتند کارایی نداشته و غیر استاندارد بوده اند ولی امروزه با پیشرفت تکنولوژی شاهد مه پاش های مرغداری با کارایی خیلی خوب هستیم، علت اصلی بهکار گیری مه پاش مرغداری در مرغداریهای مختلف این است که رطوبت کافی ایجاد شده و از این طریق بتوانند مانع اتلاف مرغها باشند، بهکار گیری مه پاش در بسیاری از مواقع ضروری و جزو الزامات تجهیزات مرغداری است.

دستگاه مرغ مادر مصنوعی

دستگاه مرغ مادر مصنوعی وسیله ای است که در انواع مختلف نفتی، گازی، برقی تولید میشود، در مدل قدیمی این دستگاه، یک لامپ در جعبههای کارتنی قرار میگرفت تا جوجهها را گرم کند و بعد از آن که جوجه ها از تخم بیرون میآمدند به ‌دور لامپ جمع میشدند تا گرم شوند، امروزه دستگاه مرغ مادر مصنوعی طراحی و تولید شده است تا این شیوه قدیمی را بروزرسانی کند.

لوازم بستر مرغداری

انواع بستر مناسب برای مرغداری ها معمولاً رول بستر مرغداری، تایل پلاستیکی مرغداری و پوشال مرغ میباشند، از آن ‌جهت که پوشش کف مرغداری و بستر طیور در فرایند پرورش طیور جایگاه ویژهای دارد کف‌ پوش ‌های مرغداری نیز بسیار مورد توجه مرغداران قرار گرفته است.

بستر مرغ ها باید از هرگونه آلودگی و رطوبت پاک باشد زیرا رطوبت باعث ایجاد بسیاری از آلودگی ها و شیوع بیماری است، بهترین کفپوش برای پوشش کف سالن مرغداری کف‌ پوشی است که نرم بوده و رطوبت و نم نداشته باشد و همچنین عایق سرما و گرما باشد.

رول بستر مرغداری بستری است که قیمت مناسبی داشته و امروزه در بسیاری از مرغداری ها مشاهده میشود، رول ها ی کاغذی به شکل صفحه های مقوایی دولایه هستند، استفاده از رول کاغذی در سالن مرغداری مزایای بسیار زیادی دارد، این مواد آلودگی های میکروبی را کاهش داده و قدرت جذب زیادی دارند.

پوشال مرغداری معمولاً قبل از استفاده ضد عفونی میشود تا از ورود میکروب خاص به داخل مرغداری جلوگیری کند، پوشال بسیار نرم و لطیف و خشک می‌باشد، بنابراین می‌توان با خیالی راحت پوشال را در کف سالن پهن نموده و مرغ ها را به روی آنها پرورش داد.